نام های دیگر مکان

• باغستان کهن قزوین
• کهنه باغستان قزوین

موقعیت جغرافیایی باغستان سنتی قزوین

باغستان سنتی قزوین به مجموعه باغ‌هایی گفته می‌شود که نیمه‌ی جنوبی شهر قزوین را در بر گرفته است. این باغات بیش از 2500 هکتار وسعت دارند و در گذشته گرداگرد شهر را فرا گرفته بودند.

سیر تاریخی و فرهنگی باغستان سنتی قزوین

باغستان سنتی قزوین بیش از 1000 سال قدمت دارد.

ناصر خسرو در سفرنامه خود، شهر قزوین را این گونه توصیف می کند:

باغستان بسیار داشت؛ بی دیوار و خار و هیچ مانعی از دخول در باغات نبود.

علت اطلاق کلمه‌ی سنتی به این باغستان این است که این باغات به روش سنتی غرق آبی، آبیاری می‌شوند. در گذشته این باغات به وسیله‌ی آب 5 رودخانه آبیاری می‌شدند. هر کدام از این رودخانه‌ها بخشی از باغستان سنتی را سیراب می‌کرد. ولی اکنون به علت توسعه‌ی شهر و برداشت آب این رودخانه‌ها توسط روستاهای بالادست، باغستان‌های سنتی قزوین با مشکل کم‌آبی رو به رو هستند.

در گذشته وجود باغستان سنتی قزوین در اقتصاد شهر قزوین بسیار پر اهمیت بوده است. به طوری که دهخدا که یکی از مشاهیر بنام قزوین است، لقب «دخو» را به عنوان تخلص ادبی خود بر می‌گزیند. دخو در اصل، یک واژه‌ی قزوینی و به معنای «نگهبان آب» است و به کسی گفته می‌شده که مسئولیت آبیاری باغات را بر عهده داشته است.

اولین سندی که می‌توان ساختار شهر قزوین را از آن دریافت نقشه‌ی سال 1306 خورشیدی است. در این نقشه وسعت باغات و فضاهای سبز قزوین به خوبی خودنمایی می‌کند. توصیفات دقیقی نیز پیش از آن موجود است. توصیف ذکریا بن محمد بن محمود قزوینی (683-605) در کتاب «آثارالبلاد» با دقت به ساختار طبیعی و مصنوع شهر قزوین، توضیحاتی دارد.

ذکریابن محمد بن محمود قزوینی در مورد باغ‌های قزوین گفته است:

قزوین شهری است مشهور و آبادان، در دشتی پهناور، با خاکی پاکیزه و باغ‌ها و درختان بسیار با بنیادی نیکو ساخته شده و در آن دو شهر است، یکی در میانه‌‌ی دیگری. شهر کوچک را شهرستان می‌نامند، بارو و دروازه‌ها دارد و شهر بزرگ محیط بر آن شهر کوچک است و آن را نیز بارو و دروازه‌ها است و موستان‌ها و بستان‌ها شهر بزرگ را احاطه کرده‌اند از هر سو و کشتزارها محیط بر باغ‌ها و رزستان‌ها هستند، شهر دو رودخانه دارد یکی را دزج گویند و دیگری را ارنزک.

این باغ‌ها تا سال 1330 و قبل از توسعه‌ی صنعت و کشاورزی مدرن در منطقه‌ی قزوین، بزرگترین و اصلی‌ترین مرکز فعالیت اقتصادی شهر بوده‌است. جمعیت زیادی از ساکنین این شهر به‌طور مستقیم با فعالیت در امر باغداری و دامداری امرار معاش می‌کردند. باغستان مرکز ثقل سرمایه‌گذاری اقتصادی آن زمان بوده و تجار و کسبه‌ی شهر در خرید و آباد کردن باغ‌ها با هم رقابت می‌کردند.

باغستان‌های سنتی قزوین، سرمایه‌ی پایدار منطقه و کشور است که با رویکرد غلط مدیریت شهری به شدت مورد تخریب و تهدید قرار گرفته است. باغستان کهن قزوین، نه تنها به عنوان باغ که به عنوان نماد تمدن مردمان این سرزمین باید مورد حفاظت قرار گیرد. باغستان سنتی قزوین پیشینه‌‌ای به قدمت تاریخ دارد و طی این تاریخ کهن، مجموعه باغاتی در اطراف شهر شکل گرفته است که علاوه بر قدمت تاریخی، به عنوان سپر دفاعی منطقه در برابر ریزگردها و آلاینده‌ها و کمربند سبز و ریه‌ی تنفسی شهر قزوین عمل می‌کند و مردم قزوین، هم از نظر زیست محیطی و هم فرهنگی به آن وابسته هستند.

پیشنهاد برای دیدن باغستان سنتی قزوین

باغستان سنتی قزوین بر عکس سایر جاذبه‌های گردشگری قزوین که همگی در داخل شهر قرار دارند، کاملا در بیرون شهر قرار گرفته و برای رفتن و دیدن آن حتما باید با خودرو بروید. در حاشیه‌ی بلوار امام علی که غربی‌ترین بلوار قزوین است و تمام شهر قزوین در سمت راست آن قرار گرفت، هر جا که سمت غرب خود درختان بادام را با بدنه‌ای تیره‌رنگ دیدید، آن جا جزو همین کهنه باغستان قزوین است. می‌توانید خودروی خود را در حاشیه‌ی همین بلوار پارک کرده و پیاده درون باغستان قدم بزنید.

در فصل پاییز، باغستان سنتی قزوین غروب‌های بسیار زیبایی دارد و قدم زدن و دوچرخه سواری در این زمان در این باغ بسیار دلچسب است. اما بهترین فصل برای دیدار از این باغستان سنتی فصل بهار و درست زمانی است که شکوفه‌های درختان بادام باز شده‌اند. در این زمان کل باغستان پر از شکوفه است و فضای بسیار زیبایی را برای بازدید و عکاسی محیا می‌کند. دقیقا به همین دلیل نیز یکی از جاهایی که در هنگام سیزده بدر مورد هجوم گردشگران قرار می‌گیرد همین کهنه باغستان است و متاسفانه بی‌توجهی مردم و مسئولین به این باغ صدمات جبران ناپذیری وارد کرده است. اگر به دیدن این باغستان رفتید فراموش نکنید که به هیچ عنوان در آن آتش روشن نکنید و هیچ زباله‌ای را نیز بر روی زمین رها نکنید. با یلدامدتور بمانید.