نام های دیگر مکان

• تیمچه بزرگ بازار قم
• تیمچه بازار قم

موقیت جغرافیایی تیمچه قم

شهر کویری قم به دلیل قرار گیری در مسیر راه های پر تردد اصلی کشور در طول تاریخ محل سراها و کاروانسراهای متعددی بوده است. همین امر منجر به رونق بازار و در نتیجه ساخت تیمچه‌هایی متعدد در این شهر شده است. تیمچه قم در بازار بزرگ قم را می توانید در سمت شمال راسته بازار نو بیابید.

سیر تاریخی و فرهنگی

یکی از عناصر شاخص در میان ابنیه تاریخی شهر قم بازار قدیمی آن است که در حدود 400 سال قدمت دارد. راسته‌ بازار دارای پوشش گنبدی و سرپوشیده است. تیمچه معروف بازار قم از جاذبه های دیدنی این بازار قدیمی است. این شاهکار معماری را استاد حسن معمارباشی در سال 1300 هجری مقارن با عصر ناصرالدین شاه به مجموعه بازار بزرگ قدیمی اضافه کرده است. بنا متعلق به یکی از تاجران بزرگ قم به نام حاج محمد طباطبایی بوده و به منظور تبادل فرش ایرانی به عنوان صنعت اصلی قم ساخته شده بود. همین تدبیر حاج محمد رونق بسیاری به بازار قم داده و نشان از شناخت نیاز بازار در آن روزگار بوده است که امروزه قم به عنوان پایتخت فرش ابریشمی ایران و جهان شناخته شده است.

معماری تیمچه قم

طاق تیمچه قم را با ارتفاعی در حدود 15 متر ساخته شده و دهانه ورودی آن را به اندازه 16 متر گسترده اند. این تیمچه مشابه تیمچه امین الدوله در کاشان و حاجب الدوله در تهران است. تیمچه بزرگتر از دو بخش تیمچه و سرا تشکیل شده که بخش های مختلفی همچون حجره ها و صحن در تیمچه و حیاط و کارگاه در سرا قرار گرفته اند. درب ورودی اصلی از سمت بازار نو به تیمچه باز می شود و درب فرعی در کوچه‌ سید اسماعیل قرار گرفته است.

ورودی تیمچه قم از نظر معماری بیشترین توجه را به خود جلب می کند. فضای هشتی گونه‌ آن که در واقع به نصف تقلیل یافته است جلوخان بنا را تشکیل می دهد. این فضاسازی ویژه در ورودی یکی از مهم ترین مراکز تجاری شهری مذهبی همچون قم علاوه بر این که بسیار هوشمندانه و از روی تدبیر بوده بلکه اثرات آن در سال های بعد بر روی زندگی و اقتصاد مردم شهر نمایان بود. ورودی دوم تیمچه، حیاط را به محوطه تیمچه متصل می کند این نوع ارتباط باعث شده تیمچه به عنوان عنصری مستقل نمود داشته باشد.

صحن مرکزی تیمچه مستطیل شکل است و دو سوم فضای تیمچه یعنی 385 متر را دربر می گیرد. 3 طاق گنبدی شکل بالای صحن با تزییناتی ویژه از گچبری، کاربند و... با طرح های هندسی منحصر به فرد آن جلوه‌ای با شکوه از معماری اصیل ایرانی اسلامی را به رخ می کشد. این بخش از تیمچه با حجره های دو طبقه در اطراف محیط مرکزی و درب‌های چوبی قدیمی با طرح هایی ظریف و زیبا احاطه شده است. در مجموع بنای 2 طبقه‌ تیمچه بزرگ دارای 42 حجره است که 27 حجره در طبقه همکف و تعداد 15 حجره در طبقه اول قرار دارند که شکل ظاهری مستطیلی تقریبا مشابه و کاربری های متفاوتی از جمله انبار و مغازه و... داشته اند. گنبد این بنا از نوع عرق‌چینی و پوشش زیر آن شمسه‌کاری با روزنه‌هایی برای تامین روشنایی داخل بناست. رنگ، از ویژگی‌هایی است که این مجموعه را به شکل سحرانگیزی جذاب کرده است. استفاده از طیفی متنوع اما هماهنگ از رنگ ها، ذوق معمارانه در متقارن سازی بنا و حوض مرکزی آن سبب هدایت عموم به مرکز و سپس خروج از تیمچه شده است.

بخش شاه نشین بنا محل اسکان مدیر و مسیول اصلی بناست که برای فرماندهی بنا استفاده می شده و در مرکز بنا قرار دارد. این بخش دارای ویژگی‌های خاص معماری است و تزیینات بسیار زیبایی دارد که آن را از بخش های دیگر جدا می کند. شاه‌نشین بنای تیمچه بزرگ بازار نو در شمال صحن بنا و در طبقه بالا قرار گرفته واشراف کاملی به تمامی بخش‌های بنا دارد. از طریق پلکان‌هایی که در فضای اصلی قرار دارند می توان به شاه‌نشین رسید. این دو راه پله به بالکنی مقابل فضای شاه‌نشین می‌رسند و سرانجام وارد فضاهای داخلی آن و دیگر فضاهای متصل به آن می‌شوند. در فضای فوقانی تراس شاه‌نشین، تزیینات بسیار زیبای مقرنس کاری که کاملا زیبا و استادانه اجرا شده‌اند، به شاه نشین جلوه ای خاص بخشیده است.

ارش های خاص تیمچه قم

تیمچه بزرگ بازار قم، یکی از سه تیمچه شهر قم که در واقع بزرگترین سقف ضربی ایران و از نظر وسعت، هنر معماری و تزیینات، از جمله بناهای منحصر به فرد به شمار می‌رود. معماری زیبا و مجلل تیمچه، تجارت تک کالایی آن، جایگاه طراز اول و سکوت و آرامش از ویژگی‌های تیمچه بزرگ بازار قم است. 

پیشنهاد برای دیدن تیمچه قم

وجود کارگاه های رفوگری فرش و پرداخت قالی در حیاط تیمچه رنگ و بوی بازارهای ایرانی را زنده نگاه داشته است. با عبور از میان تیمچه قم می توانید روح زندگی را در تار و پود فرش های ایرانی جست و جو کنید و خیلی زود آن را در میان حیاط با صفای سرا با تزییناتی ساده اما زیبای آجری و سکوها و پلکان هایی به سوی بام بیابید که با رنگ های زیبا و جذاب شما را به خود می خواند.