نام های دیگر مکان

• کلاته سرکار امیر

موقعیت جغرافیایی عمارت و باغ اکبریه

عمارت و باغ زیبای اکبریه در استان خراسان جنوبی و در شهر بیرجند قرار دارد. این عمارت باشکوه را می‌توانید در خیابان معلم واقع در روستای اکبریه بیابید. باغ اکبریه در کوهپایه های شهر بیرجند واقع شده است.

سیر تاریخی و فرهنگی

عمارت زیبا و تاریخی اکبریه یادگاری از دوره زندیه و قاجار و محل زندگی و سکونت حشمت الدوله بوده است. این عمارت علاوه بر سکونت و انجام مراسم ها و تشریفات برای کارهای دیوانی نیز مورد استفاده قرار می‌گرفت. پس از فوت شوکت الملک، فرزندش اسدالله علم که وزیر کشور بود از این عمارت جهت سکونت موقت خود استفاده می‌کرد. بنای مزبور را علم، وقف آستان قدس رضوی کرد و در سال 1371 در اختیار سازمان میراث فرهنگی قرار گرفت. بخش احداث شده در اوایل دوره قاجار، به‌عنوان كتابخانه و دانشكده هنر دانشگاه بیرجند فعال است. از بخش مركزی كه در دوره قاجار احداث شده به عنوان موزه باستان‌شناسی و مردم‌شناسی استفاده می‌شود.

معماری عمارت و باغ اکبریه

عمارت و باغ اکبریه دو ساختمان دارد که شامل سالن تشریفات که متعلق به شوکت الملک بوده و ساختمان قدیمی‌تر آن که محل زندگی بوده است می شود. تزیینات ساختماتی در این عمارت از جمله منبت و مشبک، گچبری های اسلیمی و همین طور ارسی‌های رنگارنگ، جلوه ای منحصر به فرد به این بنا بخشیده است. چشم انداز کوشک دو طبقه که هسته اصلی باغ نیز به شمار می‌رود در قابی از درختان کاج قرار گرفته که مسیر منتهی به عمارت را به زیبایی زینت داده‌اند.

الگوی اصلی چهارباغ ریشه در هنر و فرهنگ ایران دارد و در سایر هنرها همچون هنر فرش‌بافی نیز الگوی چهار باغ و یا همان چلیپا دیده می‌شود.

عمارت و باغ اکبریه به‌عنوان محل سكونت، پذیرایی و انجام امور دیوانی مورد استفاده قرار می‌گرفت به طوری كه در لهجه محلی به (كلاته سركار امیر) شهرت یافت. این باغ نیز مانند سایر باغ‌های ایرانی دارای محوریت اصلی و تک محوری بودن باغ و وجود کوشکی در تقاطع محور عمود بر هم است که از ویژگی‌ها‌ی باغ‌های ایرانی در تمامی شهرهای ایران بوده و بر اساس الگوی چهارباغ از دوران هخامنشی این طرح اجرا شده است. الگوی اصلی چهارباغ ریشه در هنر و فرهنگ ایران دارد و در سایر هنرها همچون هنر فرش‌بافی نیز الگوی چهار باغ و یا همان چلیپا دیده می‌شود.

قرار گیری باغ در زمین شیبدار و ساختن عمارت در مرتفع ترین قسمت باغ چشم اندازی جالب به آن بخشیده است. استخر و جوی آب طراوت باغ را تامین میکنند. درختانی از قبیل كاج، انار و توت استو و گل های زینتی چون تاج خروس پوشش گیاهی باغ را تشکیل میدهند. این باغ 45 هزار متری منبع خوبی از گیاهان دارویی است و قدمت تاریخی عمارت اهمیت آن را دوچندان کرده است.

ارزش های خاص عمارت و باغ اکبریه

بخش عمده ای از فضای عمارت و باغ اکبریه به کاشت درختان میوه و گیاهان دارویی اختصاص یافته است. در موزه حیات وحش این مجموعه، نمونه‌های شاخص، کمیاب و نادری از پوشش جانوری منطقه جنوب خراسان به ویژه شهرستان بیرجند، به معرض نمایش گذاشته شده است و کمیاب‌ترین گونه‌های پرندگان جنوب خراسان در این مجموعه قرار گرفته‌اند. طبقه همکف عمارت و باغ اکبریه که به موزه باستان‌شناسی و مردم‌شناسی اکبریه بیرجند اختصاص دارد، بخشی از معیشت، آداب و رسوم، مشاغل و حرفه منطقه جنوب خراسان را به نمایش می گذارد.