نام‌های دیگر مکان

• کوه آتشگاه
• آتشگاه اصفهان
• دژ ماربین 
• دژ مهربین

موقعیت جغرافیایی آتشکده اصفهان

آتشکده اصفهان در محدوده‌ روستای تاریخی ماربین و بر روی کوهی به نام آتشگاه در ارتفاع 1600 متری از سطح دریا قرار دارد. ارتفاع این کوه از زمین‌ها اطراف حدود 100 متر است و بنای آتشکده در بالاترین قسمت آن ساخته شده است. روستای ماربین در غرب اصفهان و در نزدیکی زاینده رود است. از بلوار آتشگاه، در شمال بزرگراه مسیر شهر نجف آباد به اصفهان و 2 کیلومتر بعد از منار جنبان می‌توانید به این یادگاری ایران باستان برسید.

سیر تاریخی و فرهنگی

آتشکده اصفهان یکی از هفت آتشکده‌ عصر ساسانی و جزو معدود آثار باقی مانده ایران باستان است و در قرن بیستم برای اولین بار توسط باستان شناس معروف، ویلیامز جکسن به عموم شناسانده شد. به گفته‌ برخی مورخان ساخت این آتشکده به دوران پیش از ساسانی و به عهد ایلامیان بر می گردد. زیرا ساخت معبد بر روی کوه از نشانه‌های دولت ایلامی است و در زمان ساسانی آتشکده‌ها در میان جمعیت مردم و در دسترس عموم ساخته می‌شد. ایرانیان پیرو زرتشت در گذشته جهت تقدیس آتش که مظهر پاکی بوده مکان ویژه‌ای در نظر می‌گرفتند و تشریفات ویژه‌ای برای انجام مراسم مذهبی خود داشتند. این آتش مقدس بوده و هیچ گاه نمی‌بایست خاموش شود. به همین دلیل گاهی اوقات از ترکه‌های چوب برای مشتعل نگه داشتن آن استفاده می‌کردند. بسیاری از آتشکده‌ها بعد از اسلام به مسجد تغییر کردند اما آتشکده‌هایی که از شهر دور بودند یا جمعیت زیادی در اطراف آن ها نبود با همان کاربری باقی ماندند. طی سالیان متمادی در اطراف آتشکده اصفهان اتاق‌های زیادی ساخته شد اما به دلیل استفاده از مصالح بی دوام هم چون خشت خام در اثر باد و باران تخریب شد و بقایای آن امروزه تنها در بخش شمال و شمال شرقی باقی است. این آتشکده به دلیل قدمت دیرین خود مورد استقبال مردم و گردشگران قرار گرفت و در سال 1330 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. در دهه‌ 50 آن را مرمت کردند و اوایل دهه 60 درب‌ها آن را به کلی بستند تا از تخریب بیشتر جلوگیری شود. اما متاسفانه هم اکنون در وضعیت نامناسبی قرار دارد و در حال تخریب است.

معماری آتشکده اصفهان

آتشکده اصفهان از لایه‌های از خشت و ملات خاک رس و ردیف هایی از نی در میان آن ساخته شده تا استحکام بنا بیشتر شود. معماری این بنا از نظر کاربرد چوب و خشت چینی، معماری بین النهرین را تداعی می‌کند. از طرف دیگر باستان شناسان قدمت مصالح به کار رفته در آن را به هزاره سوم پیش از میلاد نسبت داده‌اند بنابراین نامحتمل نیست این آتشکده در ابتدا معبدی از معابد بین النهرین بوده باشد. بنای دایره‌ای شکل از آتشکده با قوس جناغی و پلان هشت ضلعی بر فراز کوه قابل مشاهده است. با توجه به آن که این آتشکده دارای 7 بازشو و یک درب ورودی است و هشت طاق آن به هشت سو دید دارد، گمان می‌رود یکی دیگر از کاربری‌های آن برج دیدبانی بوده باشد. هم چنین آتش درون آن نیز از همه طرف قابل رویت بود. برخی دیگر معتقدند بنای آتشکده به دلیل عدم وجود آب انبار و تالارهای مختلف نمی‌توانسته دژ بوده باشد، هر چند استحکامات متعددی دارد. بنابراین احتمالا این آتشکده مکانی مذهبی جهت ادای فرایض دینی بوده است. آتشکده‌ها با سبک معماری ویژه‌ خود با نام چهارتاقی معروف‌اند. روی تپه آثاری از پله‌های مارپیچی مشاهده شده که تا بالا ادامه داشته اما امروزه از بین رفته است. 

ارزش‌های خاص آتشکده اصفهان

قدمت آتشکده اصفهان به بیش از سه هزار سال می‌رسد. با توجه به آن که مصالح به کار رفته در آن خشت خام و نی است، این قدمت دیرین از ویژگی‌های شاخص آتشکده‌ اصفهان به شمار می‌رود. نکته‌ جالب توجه در مورد آتش درون آن است که گفته می‌شود از همان آغاز تاکنون خاموش نشده و همیشه روشن بوده است.