نام‌های دیگر مکان

• بیابان خارا

موقعیت جغرافیایی کویر ورزنه

کویر ورزنه دیاری 8 هزار ساله است که ساکنانی مهربان و صبور را در دل خود جای داده است. کویر شگفت انگیز ورزنه یا بیابان خارا در فاصله 100 کیلومتری شرق اصفهان و در 150 کیلومتری غربی یزد قرار دارد. شمال کویر ورزنه را زاینده رود و شرق را تالاب گاوخونی محدود می‌کند و از جنوب نیز به حسن آباد منتهی می‌شود. کویر ورزنه به ریگزارهای متعدد آن مشهور است که با تپه‌های شنی و رمل پوشیده شده است. موقعیت کویر را می‌توان محدوده‌ای به طول 45 کیلومتر و عرض 35 کیومتر در حاشیه زاینده رود تعریف کرد که تپه‌های بلند آن در بخش شمالی قرار گرفته و در قسمت مرکزی کویر ارتفاع کمتر می‌شود تا جنوب که از وسعت آن کاسته می‌شود. ارتفاع این تپه‌ها به حدود 100 متر نیز می‌رسد. از ویژگی‌های جالب کویر تقسیم آن به دو بخش شمالی جنوبی به واسطه‌ دیواری ماسه‌ای است که میانه آن از خاک‌های قلیایی آهکی پوشیده شده است. این دیواره تا نزدیکی تالاب گاوخونی امتداد دارد.

ورزنه کویری است که از گذشته محل سکونت زرتشتیان بوده و به همین دلیل ساکنانش آداب و رسوم ویژه و گویش خاصی دارند. کویر ورزنه مخزنی از گردشگاه‌های تاریخی و طبیعی است که سالانه افراد بسیاری را به خود جذب می‌کند. جاذبه‌های طبیعی مانند تالاب گاوخونی، یا تاریخی و فرهنگی مانند چادر سفیدهای ورزنه، قلعه قورتان، کبوترخانه، پل صفوی، مسجد جامع آب بند شاخ کنار، گاو چاه و خانه بوتیمار از جمله دیدنی های این کویر شگفت انگیز است. چادر سفید را ساکنان این منطقه به رسم آیین زرتشت که رنگ سفید را پاک و مقدس می دانست و همچنین به دلیل این که پنبه و کتان از تولیدات اصلی این منطقه است استفاده می‌کنند. گویش اهالی نیز بیشتر از کلمات و اصطلاحات کتاب اوستا و شاخه‌ای از زبان پهلوی ساسانی و پارسیک جنوبی است. 

پل قدیمی ورزنه را سیف الدوله اردکانی در عهد سلجوقیان ساخته است. این پل بسیار مستحکم در مقابل عبور پرقدرت آب زاینده رود و عوامل طبیعی چون باد و باران طی قرن‌ها جان سالم به در برده است. هر چند امروزه به دلیل ارزش تاریخی آن عبور اتومبیل از روی آن ممنوع شده و تنها عابران پیاده از آن عبور می‌کنند و پل دیگری برای ایجاد ارتباط بین حسن آباد و گردنه ملا احمد از جنس فلز احداث کرده‌اند. 

یکی از بخش‌های ویژه‌ کویر ورزنه گاوچاه است که طریقه دستیابی مردمان کویر به آب چاه ها به وسیله گاو است. در واقع دو نفر مامور آب کشی از چاه با دو راس گاو بودند که علاوه بر استفاده از آن به عنوان آب شرب در کشاورزی نیز مورد بهره برداری قرار می‌گرفت. با این روش حدود 3000 مترمربع زمین کشاورزی را در روز آبیاری می‌کردند. در حال حاضر یک حلقه چاه به سبک قدیم در کویر توسط یکی از اهالی آن جا بازسازی و مورد استفاده قرار می گیرد تا گردشگران از نزدیک با شیوه زندگی مردم کویر آشنا شوند. برای بالا کشیدن آب از گاو‌های کوهان‌دار سیستانی استفاده می‌شود.

پیشنهاد برای دیدن کویر ورزنه

نباید بازدید از تالاب گاوخونی؛ یکی از بکرترین چشم اندازهای ایران را از دست بدهید. این دریاچه نمک کوچک در آستانه ورود به کویر و پست‌ترین نقطه دشت اصفهان قرار گرفته است. اطراف آن توسط ناهمواری‌های مختلف، تپه‌های شنی، گستره‌های نمکی، کویری و جنگل‌زار احاطه‌شده است.

لمس شن‌های روان بیابان خارا در تور ورزنه خالی از لطف نیست. کویر خارا در مجاورت تالاب گاوخونی و ورزنه قرار دارد. این منطقه پوشیده از ریگ‌زار (تپه‌های ماسه‌ای یا رمل) است که براثر وزش بادها اشکال مختلف تپه‌های ماسه‌ای را به‌وجود آورده و در نوع خود کم‌نظیر است.دوربین عکاسی و تجهیزات مورد نیاز کویر نوردی را فراموش نکنید. زیرا به دلیل وجود اشکال طبیعی ساخته شده در ​​​​​​اثر باد و شن صحنه های بی نظیری انتظارتان را می کشند.