نام‌های دیگر مکان

• موزه آب یزد

موقعیت جغرافیایی خانه کلاهدوزها

خانه کلاهدوزها در شهر یزد خیابان قوام و ضلع شمالی میدان امیر چخماق قرار دارد.

سیر تاریخی و فرهنگی

خانه کلاهدوزها در یزد یکی از آثار منحصر به فرد تاریخی و مربوط به دوره قاجار در سال های 1310 هجری خورشیدی است. تاجر نامی یزد؛ آقا سید علی اکبر کلاهدوز، این بنا را در سال 1266 خورشیدی در 3 سطح زیرزمین، پایاب و همکف ساخت که با مسیر قنات و بام منزل به 5 سطح می رسد. دو قنات کهن زارچ 2 هزار ساله و رحیم آباد از زیر این خانه عبور می کرد و هم اکنون نیز با 75 کیلومتر طول آب در آن جریان دارد.

معماری خانه کلاهدوزها

خانه کلاهدوز به واسطه معماری اصیل و بهره بردن از مهارت‌های استادان چیره دست یزدی ساخته شده است. عمارت این بنا با حدود 720 مترمربع مساحت، یکی از ارزشمندترین آثار معماری یزد است. گچ‌بری‌های بسیار زیبایی از نقوش و اشکال مختلف بر روی دیوار و ارسی‌هایی رنگارنگ، خانه را به زیبای تزیین کرده اند. این گچ‌بری ها را در سال های اخیر مرمت کردند. اتاق‌های پنج دری و سه دری در محوطه‌ بنا که رو به سوی حوض مرکزی دارند و تالار و اتاق بادگیر و اتاق ارسی بخش‌های مختلف بنا هستند. سید علی اکبر کلاهدوز در هنگام ساخت این بنا از دو رشته قنات برای تامین آب نیز استفاده کرده است. خروجی این دو قنات را پایاب و پاکنه می گویند که از قنات‌های رحیم آباد و زارچ گرقته شده و در چاه‌خانه می‌توان از آب آن بهره برد. بنابراین آب انبار خانه را در طبقه همکف ساختند که در سال 1379 به موزه آب تبدیل شد. هنوز هم از این قنات ها آب جریان دارد. بر بام این خانه بخشی وجود دارد به نام چاه خانه که آب را از قنات ها به وسیله‌ چرخ چاه به بام پمپاژ کرده و به منبع موجود بر روی بام می ریزد تا فشار کافی برای استفاده در طبقه های پایین داشته باشد.

بخشهای مختلف بنا شامل اتاقی است که به عنوان حجله خانه در هنگام مراسمات ازدواج اهل خانه و همین طور مهمانی‌ها استفاده می شده. اتاق پنج دری را برای خیاط خانه و استفاده خدمتکاران در نظر گرفته بودند. اتاق ارسی پنجره هایی بزرگ دارد که برای باز و بسته کردن آن ها باید دو نفر آن را روی دوش خود بگذارند و به طرف بالا بکشند. اتاق دالان نیز كنار پنج دری قرار دارد و محل سكونت خود آقای كلاهدوز و همسرشان بود. قسمت دیگر این خانه با نام اتاق بادگیر کنار اتاق پنج دری و محل زندگی دختر آقای کلاهدوز بود. خنک جای نیز نام بخش مخصوص در معماری کویری و تالاری با سقف بلند است که یزدی ها در تابستان از آن استفاده می کردند.

ارزش های خاص خانه کلاهدوزها

بام خانه کلاهدوز دارای کارگاهی جهت پمپاژ و استفاده از آب کاریز است که به همین دلیل این خانه به موزه آب تبدیل شده است. در این موزه که در سال 1379افتتاح شد، آثاری شامل انواع لوازم حفاری قنات، وسایل محاسبه‌ حجم آب، ابزار روشنایی قنات، قباله‌ها، اسناد و مدارک مربوط به خرید و فروش آب و وقف‌نامه‌های قدیم، كتابچه ميراب ها و اسناد توزیع آب، ظروف نگهداری و حمل آب و بسیاری لوازم و اشيا ارزشمند دیگر به نمایش گذاشته شده است.

امکانات تفریحی و رفاهی اطراف خانه کلاهدوزها

این خانه و موزه به دلیل قرار گیری در یکی از میادبن اصلی شهر دسترسی خوبی به امکانات رفاهی و دیگر آثار دیدنی شهر دارد.

پیشنهاد برای دیدن خانه کلاهدوزها

موزه آب یزد در مجاورت میدان تاریخی و زیبای امیرچخماق قرار دارد. با وجود تخریب‌ها و ضربه‌هایی که در طی سالیان بر پیکره این میدان وارد شده باز هم همچون نگینی زیبا در دل شهر کهن یزد می درخشد. بعد از دیدار از میدان و مسجد امیرچخماق حتما سری به این موزه بزنید و از دیدار فناوری های دوران قدیم شگفت زده شوید.