کندوان، چشم به راه گردشگران

کندوان قشنگ است. هم قشنگ و هم منحصر به فرد. با آن خانه‌های کندو‌شکل جا گرفته در دل دامنه‌های سهند سرفراز. این روستای باستانی چند هزار ساله اما تا همین چند وقت پیش نه محل مناسبی برای اقامت گردشگرانی داشت که آن را مقصد گردشگری خود قرار داده بودند و نه دلخوشی برای ساکنانش. حالا اما تعدادی از کندوهای صخره‌ای آن به اقامتگاه‌های بومگردی تبدیل شده تا هم محل آسایش و آرامش گردشگران و بازدیدکنندگان روستا شود و هم عامل کسب نانی و شغلی و درآمدی برای روستاییان.

کندوان؛ این روستای منحصربه‌فرد در جهان که قدمت آن به هزاران سال پیش می‌رسد و البته برخی محققان هم ساخت کران‌ها و خانه‌های آن را به قرن هفتم هجری و همزمان با یورش مغول‌ها مربوط می‌دانند، در دامنه سرسبز سلطان داغی، در 18 کیلومتری جنوب اسکو و حدود 60 کیلومتری جنوب‌غربی تبریز در استان آذربایجان‌شرقی قرار دارد.

صخره‌های کله قندی و غارهای دستکن این روستا که به عنوان خانه‌های مسکونی مورد استفاده قرار می‌گیرد، یکی از سه روستای شگفت‌انگیز صخره‌ای جهان را پدید آورده است، با این تفاوت که امروزه در دو روستای صخره‌ای موجود در ترکیه و آمریکا زندگی دیگر جاری نیست، اما در روستای صخره‌ای ایران ساکنان هنوز در دل سنگ‌ها به زندگی خود ادامه می‌دهند.

اگر تا همین یکی دو دهه پیش می‌خواستید وارد یکی از منازل خاص و کندوشکل این روستا شوید، با عدم استقبال و حتی مخالفت صاحبان کران‌ها مواجه می‌شدید، اما اکنون مالکان همین خانه‌ها با ایجاد کمی تغییرات داخلی و تعبیه برخی امکانات رفاهی، با آغوش باز و هزینه‌ای کمتر از هتل‌ها منازل خود را جهت اقامت موقت و چند روزه در اختیار شما قرار می‌دهند. این امر در سایه اجرای طرح بوم گردی و حمایت از ایجاد اقامتگاه‌های بوم گردی در کندوان میسر شده است، طوری که تا قبل از اجرای آن بیشتر روستاییان و بومیان ساکن در این روستای توریستی به دلایل مختلف چون بیکاری، عدم تامین معاش، نبود امکانات رفاهی و معیشتی مناسب و... مجبور به ترک خانه و کاشانه خود می‌شدند و اگر این امر ادامه می‌یافت شاید چندی نمی‌گذشت که این روستا نیز به مانند دو روستای صخره‌ای دیگر جهان، خالی از سکنه می‌شد.

اما با اجرای این طرح، نور امید در گوشه و کنار زندگی آن ها تابیدن گرفته و روستاییان را به ادامه حیات در این روستای زیبا و استثنایی امیدوارتر کرده است. آن ها حتی به منظور ارائه خدمات مطلوب‌تر به گردشگران به خصوص گردشگران خارجی در کلاس‌های آموزش زبان انگلیسی شرکت می‌کنند تا در معرفی روستا و نیز فروش محصولات و صنایع دستی خود به گردشگران موفق‌تر عمل کنند. با توجه به این‌که اسکو یکی از محورهای گردشگری رویداد تبریز 2018 است، توسعه همه جانبه کندوان می‌تواند به جذب بیشتر گردشگران داخلی و خارجی و رونق اقتصاد منطقه کمک کند.

توسعه همه جانبه روستا

علیرضا قوچی؛ مدیر پایگاه میراث فرهنگی روستای کندوان با اشاره به اهمیت این روستا در جذب گردشگر می‌گوید: "روستای باستانی کندوان با جذب حدود یک میلیون و 700 هزار مسافر در سال نقش زیادی در توسعه گردشگری استان ایفا می‌کند. به همین منظور از 15 مجوز دریافتی استان برای ایجاد اقامتگاه بوم گردی، 13 فقره آن به کران‌های روستا تعلق گرفته است و به موجب آن صاحبان خانه‌های سنگی مجوزدار موظفند با ضوابط تعیین شده توسط اداره میراث فرهنگی استان از جمله تامین خورد و خوراک گردشگران، تهیه لحاف و تشک یا تخت تمیز و بهداشتی و... میزبان مسافران و گردشگران داخلی و خارجی بازدیدکننده از روستای خود باشند. با اجرای طرح اقامتگاه‌های بوم‌گردی که با هدف توسعه گردشگری روستایی و اماکن اقامتی بومی و محلی، توسعه صنایع‌دستی روستایی، فروش محصولات کشاورزی، معرفی فرهنگ غذایی، جاذبه‌های ناملموس و معنوی روستایی همراه است، مسافران و گردشگران برخلاف هتل‌ها که ویژگی یکسانی دارند، از این اقامتگاه‌های بومی و محلی و با هزینه بسیار پایین‌تر بهره‌مند می‌شوند. به گفته وی، صاحبان کران‌ها نیز سعی می‌کنند مهمانان با شیوه سنتی زندگی در آن محل خاص آشنا شوند و از غذاهای محلی آن جا استفاده و در محیطی طبیعی سفر کنند."

کندوان، زیرساخت‌های گردشگری ندارد

ایجاد اقامتگاه‌های بوم‌گردی در کندوان گر چه به خودی خود اتفاقی خوب و مثبت است و باعث و بانی توسعه روستا و روستاییان، اما کارشناسان معتقدند تا زیرساخت‌ها و نیازهای اولیه منطقه‌ای در این روستا فراهم نشود، پیشبرد اهداف بوم‌گردی در آن منطقه به کندی پیش خواهد رفت.

در همین خصوص بیشتر ساکنان روستای کندوان، نبود پارکینگ مناسب برای خودروهای گردشگران را یکی از عمده مشکلات این روستا می‌دانند و معتقدند تا این مشکل حل نشود و گردشگران جای پارک مناسبی برای خودروهای خود نداشته باشند، تمایلی به بازدید از روستا و حتی اقامت در کران‌ها نخواهند داشت.

برخی ریش سفیدان روستا از مسئولان درخواست کردند هرچه سریع‌تر به این مشکل روستا رسیدگی شود تا به اهداف مذکور دست یابند. ضمن این‌که زمین پارکینگ نیز در ورودی کندوان موجود است و تنها همت مسئولان را می‌طلبد.

محبوبعلی صدری؛ یکی از مالکان کران‌های کندوان که منزل خود را برای اقامت گردشگران آماده کرده است، در خصوص مشکلات روستا می‌گوید: "اگر چه امیدوارم پذیرایی از مهمانان منبع درآمد خوبی داشته باشد، اما باتوجه به واقع شدن برخی کران‌ها در ارتفاعات بالا و نرسیدن آب لوله‌کشی به آن ها بیشتر مواقع با کمبود آب مواجه هستیم و بعید می‌دانم گردشگر تمایل داشته در محلی اقامت کند که از نظر تامین آب در مضیقه باشد."

برخی روستاییان کندوان هم که امرار معاش آن ها از طریق فروش محصولات بومی چون عسل، گردو و... و همچنین صنایع‌دستی بومی منطقه تامین می‌شود، از بی‌سروسامانی بازارچه صنایع‌دستی روستا گلایه می‌کنند و از مسئولان می‌خواهند به وضعیت آشفته این بازارچه هم سروسامانی بدهند.

موانع ثبت جهانی کندوان

کندوان به دلیل بافت سنتی و منحصر به ‌فرد بودنش در آثار ملی کشور به ثبت رسیده و مسئولان در تلاشند آن را به ثبت جهانی برسانند، اما ساخت و سازهای جدید، مهم‌ترین مانع ثبت روستا در یونسکو است.

البته مسئولان چند سالی است از طرح ساخت روستایی در همسایگی کندوان و انتقال ساکنان خانه‌های غیرمجاز به روستای جدید به منظور رفع مشکل ثبت جهانی آن خبر داده‌اند، حال آن که اغلب روستاییان ساکن در کندوان به اجرای این طرح امید چندانی ندارند.

در همین زمینه چندی پیش مرتضی محمدزاده، فرماندار اسکو گفت: همه ساخت ‌و سازهای غیرمجاز روستای کندوان، حکم تخریب دارند. با این حال به دنبال مصالحه و قانع کردن اهالی برای تخریب ساخت‌وسازهای غیرمجاز و همگون‌سازی نمای واحدهای باقی مانده با بافت روستا هستیم.

محمدزاده در خصوص روند ثبت کندوان در فهرست آثار جهانی هم گفت پیش‌بینی می‌شود پرونده‌ ثبت جهانی کندوان پایان سال 2018 به یونسکو ارسال شود، گر چه همچنان مشکل ساخت‌وسازهای جدید، دستکاری در طبیعت و سازه‌های جدید وجود دارد و متاسفانه زمانی کندوان را درک کردیم که کار از کار گذشته بود.