با شور هیجانی جوانان گردشگر چه باید کرد؟

سهند عقدایی، طراح و مجری تورهای طبیعت‌گردی و کوهنوردی و عضو جامعه تورگردانان ایران در نوشتاری با عنوان «با جوانان برونگرا و هیجانی گردشگری باید تعامل کرد، نه تخریب»، سعی کرده است از منظر روان‌شناسی اجتماعی به رفتار حاشیه‌ساز یک راهنمای تور در گورستان تاریخی تاسوکی سیستان و بلوچستان بپردازد.   

این تورگردانان در یادداشتی نوشته است: «در دو دهه اخیر، ترند سفر رفتن برای شادی جوانانه در گردشگری داخلی گسترش زیادی داشته است. تقاضایی که بر پایه آن صدها تور شاد شاد، هر هفته در سراسر کشور راه می‌افتند و به شکلی غیررسمی و خارج از موسسات رسمیِ زیر نظر وزارت میراث و گردشگری، جوانان زیادی گردهم می‌آیند و برای شادی و خوشحالی که از نظر بسیاری قابل قبول نیست، به مقاصد دور از شهر و اجتماع پناه می‌برند.  

از زاویه روان‌شناسی اجتماعی وقتی به این پدیده بنگریم درخواهیم یافت متقاضیان و گردانندگان تورهای شاد شاد که در میان اطرافیان و آشنایان خود نیز کم نمی‌بینیم، بیشتر ‌جوان‌هایی هستند که در رکود تورمی ١٠ سال اخیر اقتصاد کشور یا بیکار شده‌اند یا درآمدشان به هیچ وجه رویای زندگی شایسته‌ای را در آینده به ایشان نوید نمی‌دهد. بیشتر این جوانان کم‌آتیه،  نه ضداجتماع‌اند و نه هدف‌شان هنجارشکنی است. اتفاقا هر جا که روزنه‌ای برای‌شان باز شود به شدت اهل تعامل هستند. اگر احساس کنند که دیده شده‌اند و نسل‌های مسلط جامعه می‌خواهند راهی پیش پای ایشان بگذارند، همکاری می‌کنند.

گردشگر و راهنمای توری که در محوطه حفاظت‌نشده گورهای تاریخی تاسوکی با استخوان‌های پراکنده روی زمین عکس گرفته و در اینستاگرامش منتشر کرده بود نیز یکی از همین جوانان برونگرا و هیجانی است که گاهی عملش از فکرش پیشی می‌گیرد. امثال او در فضای مجازی فریاد می‌زنند جوانی هستند که با وجود همه فشارهای این سال‌ها، خوشحال‌اند و می‌خواهند این حس خوب‌شان را به دیگران هم منتقل کنند!

اگر در اینستاگرام جوان حاشیه‌ساز گورستان تاریخی تاسوکی نگاهی بیاندازیم می‌بینیم همین فرد در سال‌های قبل کمپینی برای جزایر هنگام و هرمز راه انداخته بود و از گردشگرانی که به یادگار مقداری از خاک رنگی این جزایر را با خود به خانه می‌بردند خواسته بود دست از این عادت نادرست بردارند و حتی بطری‌های خاک رنگی را از تهران جمع کرده و با خود به جزیره برده بود تا به طبیعت برگرداند.

اما این جوان هیجانی که در سفرهایش سعی می‌کرده به حفظ طبیعت متعهد باشد، در روزهای گذشته ناشیانه در تاسوکی رفتاری خارج از استاندارد انجام داده که مصداق ترویج بی‌مبالاتی با میراث تاریخی بوده است. اما باید در نظر داشته باشیم که این جوان و افرادی مثل او آماده تعامل و یادگیری هستند، فقط به شرطی که جامعه نیازشان را به شاد بودن و دیده شدن تقبیح و انکار نکند.

اکنون،  شاید ساده‌ترین کار این باشد که به ضعیف‌ترین حلقه این نابسامانی، یعنی جوانی بی‌پشتوانه حمله ببریم و همه خشم خود را بر سر او آوار کنیم.  معتقدم در برخورد با افراد خطاکار باید رعایت انصاف داشت و البته از آن سو چشمان‌مان را نبندیم بر مدیریت کلانی که عرصه‌های میراث فرهنگی را بدون حفاظت رها کرده و به بی‌ضابطگی تورگردانی غیررسمی اهمیتی نمی‌داده است؛  متهمانی بلندپایه که گزارش‌های سالیان سال دغدغه‌مندان میراث و گردشگری را وقعی ننهاده و امروز در محمل هیاهوی ما، خود در جایگاه مدعی نشسته‌اند.»

در روزهای گذشته، حضور  و رفتار جوانی که خود را مدرس، مشاور و راهنمای گردشگری معرفی کرده است در محوطه‌ای تاریخی در شرق استان سیستان و بلوچستان، بحث‌برانگیز شد. این شخص با جابه‌جا کردن اسکلت‌ها و اشیای تاریخی این محوطه که هنوز مورد مطالعه باستان‌شناسی قرار نگرفته است، واکنش بسیاری از دغدغه‌مندان میراث فرهنگی و گردشگری را برانگیخت. 

اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان سیستان و بلوچستان که آن شخص پیش‌تر گفته بود با هماهنگی آن‌ها در منطقه مرزی تاسوکی حضور یافته است، پیرو حاشیه‌هایی که ایجاد شده بود بیانیه‌ای صادر کرد و گفت که منطقه و سایتی که مورد بازدید قرار گرفته است، یک منطقه بیابانی به همراه تپه‌های ماسه عظیم و فاقد سکونت‌های معاصر است و منطقه مذکور و بقایای فرهنگی موجود در فهرست آثار شناسایی ‌شده است، اما در فهرست آثار ملی ثبت نشده است.

منطقه مورد بازدید، در جوار مرز ایران و افغانستان واقع شده است و هرگونه تردد در این منطقه باید با هماهنگی نیروهای انتظامی و مرزبانی انجام ‌شود که نام‌برده هم این فرآیند را از طریق یکی از بومیان منطقه طی کرده و این هماهنگی‌ها به انجام رسیده است.

اداره میراث فرهنگی و گردشگری سیستان و بلوچستان که در این جریان به خاطر نوع حفاظت از میراث فرهنگی و محوطه‌های تاریخی و بی‌برنامگی در معرفی درست این استان، مورد انتقاد بود، در این بیانیه اعلام کرد: ضمن تقبیح و محکوم کردن این حرکت خودسرانه پیگیری امور قضایی را برای خود محفوظ دانسته و اعلام می‌دارد با هر فرد یا افرادی که بخواهند از طریق فضای مجازی به حریم میراث فرهنگی آسیب و لطمه بزنند به شدت و برابر قانون برخورد خواهد کرد.

در نهایت نیز، یگان حفاظت وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی عصر روز سه‌شنبه ١٨ آذرماه، از دستگیری این بلاگر سفر خبر داد.