جاده ابریشم (قسمت سوم) تبریز قطب تجاری ایران

تبادلات تجاری و فرهنگی همواره از ابتدای پیدایش بشری مورد توجه بوده است. جاده‌ی ابریشم از ونیز اروپا شروع می‌شود و در چین به پایان می‌رسد و تاثیر زیادی در آسیایی‌ترین نقطه‌ی جهان می‌گذارد. این پدیده‌ی تجاری و هنری به یک‌باره پیدا نشده است و طی تبادلات در جهت گسترش و کشف جهانی دیگر پدید آمد. جاده‌ی ابریشم جهش بزرگ فرهنگی برای تمدن بشری بوده است. برای آشنایی بیشتر با این جاده‌ی پر رمز و راز با یلدامدتور بماند.

بازار بزرگ تبریز

تبریز، پایتخت بازرگانان در ایران است. یکی از بزرگترین امپراطوی های بزرگ تاریخ در ایران امپراطوری پارس است. مرزهای این امپراطوری از دیرباز تاکنون تغییرات بسیاری کرده است. تبریز دروازه‌ی محصورکننده‌ی ما در ایران و رقیب تجاری شهرهای چین و قسطنطنیه بوده است و آن را به شهر تجاری ایران‌زمین می‌شناسیم که علاوه بر ثروت، هنر و معماری بسیار زیبایی را نیز در خود جای داده است. تبریز در سالیان دراز در دوران صفوی پایتخت ایران نیز بوده است. بازار سرپوشیده‌ی تبریز از بزرگترین بازارهای دنیا به حساب می‌آید. دلیل بزرگی و عظمت بازار را می‌توان در قرارگیری تبریز در مرز راه ابریشم دانست که تمامی کالاها در آن جمع ‌و بعد در سرتاسر ایران پخش می‌شده است. از دلایل دیگر سرپوشیده بودن آن، می‌توان به طبیعت سرد تبریز اشاره کرد که در زمستان بسیار سرمای طاقت‌فرسایی داشته است.

طول این بازار به 36 کیومتر از راه‌روهای عظیم و تودرتو می‌رسد. بازار تبریز، راه ابریشم به معنای واقعی است. زیرا که تمامی اجناس آن ساخت چین است! با بررسی کالاها در بازار تبریز متوجه این موضوع خواهیم شد که در اثر تبادلات در راه ابریشم که مسیر ادویه نیز نام دارد بسیاری از گیاهان مانند دارچین و زنجبیل از چین به ایران آمدند. چیزی که در تجارت مشرق‌زمین بسیار مورد توجه توریست‌ها بوده است راسته‌بازارها هستند که مغازه‌داران در کنار رقیبان شغلی خود به راحتی مشغول کاسبی هستند. در اروپا این نوع کاسبی به ندرت دیده می‌شود.

برای مثال در راسته‌ی مسگرها تمامی مس‌کاران و مس‌فروشان در کنار یکدیگر به راحتی مشغول کار هستند. وقتی به دنبال دلیل این موضوع می‌گردیم به این نتیجه می‌رسیم که در هزاران سال پیش ایرانیان به این نتیجه رسیدند که در بازار باید کالاهای واحد در کنار یکدیگر در یک مسیر تجاری قرار داشته باشند و صنف تجاری خاص خود را به وجود بیاورند که باعث ایجاد قیمت ثابت در بازار می‌شود و البته به شیوه‌ی غیر شفاف که قرن‌ها در بین بازاریان ایرانی رواج داشته است.

در طول تاریخ بسیاری از سفرنامه‌نویسان و معماران به بازار تبریز اشاره کردند. از معروف‌ترین کسانی که از این بازار به خوبی یاد کرده است مارکو پولو بوده که مسیر راه ابریشم را طی کرده است. در زمان مارکو پولو تبریز پایتخت ایران و نقطه‌ی محوری جاده‌ی ابریشم در ایران بوده است. البته نه ایران کنونی، ایران باستان که شامل کشورهای گرجستان، ارمنستان، آذربایجان، پاکستان، عراق و قسمتی از ترکیه بود. یکی از حمکت پی در پی بودن بازار، ایجاد فضای ذهنی است که انسان را به مکان‌های مختلف در بازار می‌برد و باعث می‌شود خرید بیشتری را انجام بدهد.

نگهداری و مرمت بازار تبریز یکی از افتخاراتی است که در بین تبریزیان بسیار اهمیت دارد. زیرا که حجره‌های این بازار از پدر پدران آن‌ها به ارث رسیده و یکی از دلایل علاقه به حفظ آن، علاوه بر ارزش تاریخی این بازار که در مسیر راه ابریشم است، ارزش معنوی برای افراد بازاری است. به همین دلیل در مرمت آن که توسط فریبرز اسماعیلی انجام شده است بسیار کمک کرده‌اند. مرمت بازار تبریز برنده‌ی جایزه‌ی آقاخان شده است و همچنین به ثبت جهانی نیز رسیده است. بازار تبریز علاوه بر زیبایی مملوس که شامل خود بازار و تکنیک ساخت بازار است دارای ارزش ناملموس نیز می‌باشد که قابل لمس نیست و آن حس زیبایی‌شناسی است که سال‌ها توسط بازاریان این منطقه حفظ و نگهداری شده است. 

ارامنه در جاده ابریشم

در تبریز بسیاری از کلیساها در راه ابریشم پذیرای کاروان‌ها بودند. مارکو پولو در کتاب خود نیز به وجود ادیان و زبان‌های مختلف در تبریز اشاره کرده بود. ارمنه در آن زمان مشغول به تجارت در راه ابریشم بودند و در قرن چهاردهم تا شانزدهم میلادی به اروپا نیز سفر کردند. در این قرن زمانی که شاه عباس پایتخت را از تبریز به اصفهان برد باعث شد بسیاری از ارامنه به اصفهان مهاجرت کنند و تعداد آن‌ها نیز رو به افزایش رفت. 

نقش قنات در راه ابریشم

یکی از مهم‌ترین شگفتی‌ها در ایران، مناطق کویری و خشک است که در دل این مناطق، دره‌ای سرسبز که به وسیله‌ی قنات آبیاری و زنده شده است را مشاهده می‌کنیم. قنات از اختراعات ایرانیان در سه هزار سال پیش است، هنوز هم از بسیاری از قنات‌ها حفاظت و نگهداری می‌شوند. زیرا که با ارزش‌ترین منبع حیاتی در ایران بوده‌اند. مرزهای ایران که جاده‌ی ابریشم از آن می‌گذرد بسیار خشک و بیابانی است اما به وسیله‌ی قنات، زنده و باعث ایجاد کاروانسراها در نزدیکی قنات‌ها شده است. پس آب، نقش بسیار مهمی در ایجاد نقطه‌ی عطفی در راه ابریشم داشته و قنات به رشد این مسیر نیز کمک فراوانی کرده است. 

چگونگی تشکیل راه ابریشم

تاریخ این تجارت منفعل به دوره‌ی هخامنشی بر می‌گردد. هرودوت؛ تاریخ‌نویس یونانی این‌چنین کاروانسراهای ایرانی را توصیف می‌کند که 111 کاروانسرا را در طی 2500 کیلومتر در مسیرهای قدیمی ساختند و این مسیر همچنان ادامه یافت و به جاده‌ی ابریشم تبدیل شد. فتوحات و لشگرکشی‌های هخامنشان از اولین گام‌ها در جهت پیدایش راه ابریشم بوده است که بازرگانان و تجار را به ایران می‌آورد. جاده‌ی راه ابریشم را می‌توان سرمنشا اتفاقات و حوادث تاریخی در تمدن آن زمان دانست. ابریشم یکی از مهمترین محصولات صادراتی در این مسیر بوده، زیرا که این کالای گران‌قیمت فقط در چین تولید می‌شده است و راز تولید آن را به صورت سری نگهداری می‌کردند. قدیمی‌ترین نمونه‌ی یافت شده از ابریشم مربوط به قبایل صحراگرد سکانی در پازیریک است. دولت هخامنشی اولین حکومتی بود که به اهمیت راه ابریشم پی برد و در گسترش آن نیز تلاش‌های فراوانی کرد. 

کلام آخر 

با توجه به آن‌چه که گفته شد ابریشم و ادویه دو کالای مهم و اساسی است که از این راه می‌گذشته و نام راه ابریشم و ادویه به همین دلیل به این راه اختصاص داده شده است. دولت هخامنشی اولین حکومتی بود که به اهمیت راه ابریشم پی برد و در گسترش آن نیز تلاش‌های فراوانی کرد. این مسیر از چین تا ونیز ادامه داشت و علاوه بر ابریشم و ادویه، هنر و فرهنگ را نیز به تمدن‌های مجاور برده است. با یلدامدتور نیز همراه باشید.

جاده ابریشم (قسمت سوم) - تبریز قطب تجاری ایران جاده ابریشم (قسمت سوم) - تبریز قطب تجاری ایران 2020-05-30 14:50:14+3:30 2022-05-09 20:11:25+3:30 مرزهای ایران که جاده‌ی ابریشم از آن می‌گذرد بسیار خشک و بیابانی است اما به وسیله‌ی قنات، زنده و باعث ایجاد کاروانسراها در نزدیکی قنات‌ها شده است. پس آب، نقش بسیار مهمی در ایجاد نقطه‌ی عطفی در راه ابریشم داشته و قنات به رشد این مسیر نیز کمک فراوانی کرده است.  فریبرز اسماعیلی, راه ابریشم, جاده ابریشم, پریسا همایونی Author info@yaldamedtour.com /fa/user-profile/10210 YaldaMedTour Barajin Salamat Road +98 Qazvin Qazvin, Qazvin Province, Iran. , info@yaldamedtour.com