صندوقه سازی چیست؟ چگونگی سبک سازی بناهای تاریخی

comment-add افزودن دیدگاه img 8 دقیقه ymt علاقه‌مندی‌ها ymt افزودن اصلاحیه ymt نویسنده: پریسا همایونی ymt 4899
صندوقه سازی چیست؟ - ساباط یکی از موارد سبک سازی فشار در بناهای تاریخی است.

سازه‌هایی که با مصالح بنایی ساخته شده‌اند از نیروی کششی کم‌تری برخوردار هستند ولی نیروهای فشاری را به خوبی تحمل می‌کنند. این مصالح شامل سنگ، آجر و خشت است. پوشش بنا به صورت محدب یا همان گنبدی شکل دیده می‌شود. سبًک‌سازی یکی از راه‌کارهای مهار کردن نیروهای کششی است که باعث دفع نیرو به صورت‌های مختلف در مناطق مختلف بنا می‌شود. برای آشنایی با این روش سبک‌سازی بنا که «صندوقه سازی» نام دارد با یلدامدتور همراه باشید.

فصل مشترک فرم‌های منحنی‌‌شکل در کنار هم در زیر سقف، حجم‌های مقعری را به وجود می‌آورند. که متفاوت با سطحی است که در سقف، جهت دفع باران و برف استفاده می‌شود. معماران و مرمت‌گران با تمهیداتی این دو فرم دیکته شده‌ی سازه‌ای محدب را به فرم مورد نیاز در سطوح خارجی تبدیل می‌کند. این تمهیدات عبارتند از:

پر نمودن تمام مقعر حاصل از چند شکل محدب با خاک و نخاله‌ی بنایی (به عنوان ساده‌ترین و پیش‌پا افتاده‌ترین راه) که این کار بر بار مرده‌ی بنا می‌افزاید.

مجوف ساختن فضاهای موجود بین دو سطح خارجی و داخلی به وسیله‌ی استفاده از کونال بندی (کنوبندی، قیدبندی و یا صندوقه سازی)

لازم به ذکر است که گنبدهای دو پوش، سطوح خارجی شیب‌دار و سقف‌های کاذب، که حتی با مصالح بنایی ساخته شده‌اند در این مقاله مورد بحث قرار نمی‌گیرند‌.

مشخصات صندوقه ها 

  • صندوقه‌ها بار موجود بر روی خود را که ناشی از بار مرده یا زنده‌ی سقف یا طبقه‌ی بالا است را به طاق زیرین منتقل می‌کنند.
  • فضای داخلی صندوقه‌ها غیر قابل استفاده بوده و دسترسی به داخل آن مشکل می‌باشد.
  • صندوقه‌ها از مصالح ساختمانی مثل گچ، گل، خشت، آجر و سفال ساخته شده است.
  • صندوقه‌ها چون پس از اتمام سازه به بنا الحاق می‌شوند و در معماری بنا محو می‌شوند، جزو سازه‌ای بنا، به شمار نمی‌روند.
  • کف‌سازی که بر روی صندوقه‌ها به وجود می‌آید وظیفه‌ی دفع آب‌های سطحی و به وجود آوردن کف طبقه‌ی فوقانی یا منظر خاص برای بنا را بر عهده دارد.

شکل صندوقه ها

در تاق‌بندی، از لنگه‌های متقاطع ستبر (طبره زیاد) باربر جهت انتقال بار استفاده می‌شود. در این حالت، الزاما تاق زیرین، تاق تزئیناتی است و در منتهی‌الیه سطوح پایینی لنگه‌ی تاق اجرا می‌شود. جهت دفع آب برف یا باران نیاز به پوشش خارجی در بالاترین سطح لنگه‌ی تاق می‌باشد و در حدفاصل این دو پوشش، چندین صندوقه‌ی بسته به وجود می‌آید. عواملی که بر روی شکل این صندوقه‌ها تاثیر می‌گذارد عبارت است از:

  • تاق زیرین که صندوقه بر روی آن استوار می‌شود.
  • نحوه‌ی استفاده از سطح تمام شده که بر روی صندوقه به وجود آمده
  • سلیقه‌ی معمار و همچنین مصالح به کار گرفته شده در ساخت (در بعضی موارد زیباشناسی)
  • از بین بردن اختلاف سطح و تراز نمودن سطوح در طبقات فوقانی ساختمان

انواع صندوقه ها

صندوقه بر روی سقف تاق آهنگ و یا تاق و یک نوع چفت با دهانه‌ی برابر بر روی قسمت خارجی قطاعی از استوانه استفاده می‌شود. صندوقه‌ها به چهار بخش اصلی قابل تقسیم هستند:

  1. این نوع صندوقه به پیروی از شکل اقطاعی استوانه‌ای تاق زیرین خود دارای شکلی مسطح می‌شود. سطوح مقعر را حذف نموده و بخشی از آن تبدیل به محدب شده که از ارتفاع تیزه‌ی تاق‌های باربر پایین‌تر است. مورد استفاده‌ی عمده آن تخت نمودن پشت‌بام جهت استفاده‌ی مضاعف است.
  2. از تاق‌های آهنگِ طولانیِ کونال‌بندی شده جهت شیب‌بندی به صورت مخروط ناقص به جای استوانه به کار گرفته می‌شود. منوط بر این‌که از بام استفاده‌ی مضاعف نگردد.
  3. صندوقه بر روی پایه‌ی پل، گاه موازی با تاق آهنگِ دهانه‌ی پل می‌باشد که به صورت‌های پنهان و آشکار، یک طبقه و دو طبقه دیده می‌شوند.
  4. صندوقه‌سازی بین نعل درگاه و سقف.

صندوقه سازی های خاص 

گاهی در بعضی مناطق ایران نوع‌ خاصی از صندوقه‌سازی دیده می‌شود، مانند قره کلیسا در آذربایجان که از صندوقه‌سازی بر روی گنبد خود برای تبدیل شکل شبه کروی داخلی گنبد به مخروطیِ رُک در بیرون استفاده کرده كه با انواع صندوقه‌سازی  كه مشاهده كردیم متفاوت است. در این نوع از صندوقه‌سازی برای كم كردن بار گنبد از كوزه‌ استفاده شده است، كه به صورت خالی بر روی سطح زیرین قرار گرفته است تا سطح زیرین بدون افزایش وزن ناشی از مصالح اضافی به سطح بالایی كه مورد نظر بوده تبدیل شود.

کلمات کلیدی: صندوقه سازی، صندوقه، انواع صندوقه،

img

دیدگاه‌ها

هنوز دیدگاهی برای این محتوا درج نشده است. با درج دیدگاه خود، اولین نفر باشید!

comment-add افزودن دیدگاه