گلیم ژنده

گلیم ژنده یا گلیم کهنه یکی از دستبافته های بومی شهر ارداق از توابع شهرستان بوئین زهرا در استان قزوین است. این دستبافته زیراندازی سبک و ارزان قیمت به شمار می‌آید. مواد اولیه در این گلیم‌ها کاملا متفاوت با سایر گلیم‌ها است. در این نوع از گلیم از تکه پارچه‌های نخی کهنه که به صورت نوارهای باریک یک سانتی بریده می‌شود استفاده شده است. به علت به کار بردن پارچه های نخی زیراندازی خنک است. در ضمن از استحکام فوق العاده ای برخوردار است به عنوان پادری یا زیرانداز روی ایوان و حیاط به کار می‌رود. با توجه به فاصله چله ها و ضخامت پودها سرعت تولید آن بالا است. جلوه طرح و نقش بومی در داخل این بافته‌ها آن را از سایر نمونه های خارجی متمایز می‌کند. با شناسایی این هنر به عنوان یک هنر بومی می توان به توسعه و ترویج آن و حمایت از هنرمند و هدایت خریداران به محصولات بومی کمک شایانی نمود.

تعریف گلیم ژنده

علت نامگذاری «گلیم ژنده» به کار بردن مواد اولیه مصرفی در آن است. در این نوع دستبافته به جای استفاده از پشم از نوارهای باریکی که از شکافتدن لباس‌های مندرس و یا پارچه‌هایی که از دوخت و دوز باقی مانده است، استفاده می‌شود.

تاریخچه گلیم ژنده

در بخش گلیم بوئین زهرا به پیشینه تاریخی این دستبافته‌ ها اشاره شده است که پیشنهاد می‌کنیم حتما آن را بخوانید.

مواد اولیه گلیم ژنده

در گلیم ژنده مواد اولیه کاملا متفاوت با سایر گلیم ها است. در این نوع گلیم از تکه پارچه‌های نخی کهنه که به صورت نوارهای باریک یک سانتی متری بریده می‌شود استفاده می‌شود. همچنین تولیدکننده از تکه پارچه‌های باقی مانده از دوخت و دوز که در واقع بخش ضایعات بوده نیز بهره می‌گیرد. در واقع نتیجه کار محصولی مقرون به صرفه برای خانواده‌ها بوده که در گذشته جنبه کاربردی آن بیشتر از تزئینی مورد توجه بود.

روش تولید گلیم ژنده

چله کشی این نوع گلیم ها با استفاده از نخ چله بسیار ضخیم به صورت چله فارسی انجام می‌شود. نخ چله به دور سردار و زیردار یکی از زیر یکی از رو یک در میان کشیده می‌شود. نتیجه ایجاد یک ضربدر بین چله‌ها است که باعث جدا شدن چله‌های زیر و رو می شود. فاصله چله‌ها بین نیم تا یک سانتی‌متر می‌باشد. علت زیاد بودن فاصله به کار بردن پود ضخیم «پودهای باریک پارچه» است که بین تارها به‌ راحتی قرار گیرد. برای ایجاد دستبافته‌ای صاف و مستحکم از کوبیدن دفعات بیشتر دفتین بر روی پودها استفاده می‌شود. تکنیک بافت، بافت پودرو است. برای ایجاد نقش، از بافت دوروی چاکدار و منحنی استفاده می‌شود و نقوش به کار رفته به صورت ذهنی با الهام از طبیعت است.

طرح و نقش گلیم ژنده

از خصوصیات بارز گلیم ژنده، علاوه بر به کارگیری مواد اولیه متفاوت، طرح و رنگ آن است. گلیم ژنده با استفاده از نوارهای پهن رنگین، رگه رگه و اغلب بدون نقش بافته می‌شود. وجود طرح و رنگ مختلف در پارچه های به کار رفته، باعث ایجاد رگه‌های رنگین در آن می‌شود. این نوارها به وسیله بافت یک نوار باریک تیره معمولا سیاه، از هم جدا می‌شوند. این نوع نقش در تقسیم‌بندی طرح و شکل در گلیم بوئین زهرا به گلیم تخته تخته معروف است. در بین این تخته‌ها بنا به ذوق بافنده ردیف‌هایی از نقوش معروف «ارداق» بافته می‌شود، این نقوش با توجه به تکنیک بافت رایج منطقه یعنی بافت منحنی بافته می‌شود.

از مهمترین نقوش به کار رفته در گلیم ژنده، می توان «گل ارداق» را نام برد .که «قدیم گلی» یا «ارداق گلی» نیز خوانده می‌شود. از دیگر نقوش به کار رفته در این گلیم‌ها «آلما گلی»، «گل هراتی»، «ترسا گلی» یا «سرمه دان» و «قوش» و «گنجشک» است.

ویژگی های گلیم ژنده

تفاوت بارز این گلیم ها نسبت به گلیم‌های دیگر علاوه بر ضخامت و فاصله، طرح و رنگ می باشد.

گلیم ژنده به صورت نوارهای پهن رنگین رگه رگه اغلب بدون نقش بافته می شود.

وجود پارچه های الوان به کار رفته نوعی بافت در زمینه گلیم ایجاد می کند. این نوارها به وسیله بافت نوار بسیار باریک تیره معمولا سیاه از هم جدا می شود. در بین این نوارهای رنگین به ندرت تک نقشی دیده می شود که به وسیله نوارهای پارچه ای به ابعاد بزرگ بافته می‌شود. این اشکال خلاصه ای از نقوشی است که گاه در حاشیه و متن انواع گلیم های موجود در این منطقه به وفور یافت می شود.

بافت گلیم ژنده با استفاده از نخ چله و پود ضخیم با دفعات کوبیدن دفتین است. بنابراین این گلیم‌ها دارای عمر زیادی می باشد و بیشتر در مکان های پرتردد که مستلزم استحکام زیاد است به کار می رود.

به علت استفاده از مواد اولیه ضخیم به سرعت بافته می شود و وقت زیادی صرف بافت آن نمی شود

ابعاد و کاربرد گلیم ژنده

این گلیم ها معمولاَ در ابعاد 2 در 1 متر یا 3 در 1 متر به صورت کناره بافته می شود و به عنوان دستبافته‌ای بی ارزش در کف ایوان و راهرو، پادری و دالان خانه های روستایی را پوشش می‌داد. همچنین برای جلوگیری از آسیب قالی و یا گلیم‌های منقوش و جلوگیری از سُرخوردن برای پوشش زیرین آن ها به کار می‌رفت. البته گاهی از این گلیم ها نیز برای ساخت خورجین و کیسه های کوچک و بزرگ نیز استفاده می شد. امروزه نمونه‌های واردتی آن به صورت ماشینی بافته و در فروشگاه‌ها عرضه می‌شود که به عنوان کالایی لوکس زینت بخش منازل است.

در دیگر نقاط استان قزوین نیز با نام‌هایی چون «هیلان» در الموت، بدون طرح و نقش برای مصارف خورجین و توبره و زیر انداز نیز بافته می‌شود.

دیدگاه‌ها

تمام حقوق مادی و معنوی این وب سایت برای یلدامدتور محفوظ است.

هر گونه استفاده از محتوای یلدامدتور بدون کسب اجازه از آن قابل پیگرد قانونی خواهد بود.