کنوانسیون 1954 لاهه حفاظت از میراث فرهنگی در زمان جنگ

در زمان جنگ علاوه بر خسارت‌های وارده بر شهرها و خسارات انسانی، بناهای تاریخی نیز درگیر این تخریب خواهند شد. اولین تفکر در باب حفاظت از آثار تاریخی در زمان جنگ در کنوانسیون 1954 مطرح شد زیرا در آن زمان خسارات ناشی از جنگ جهانی در بناهای تاریخی جبران ناپذیر بود. در جنگ ایران و عراق این دو کشور نیز لایحه‌ای را جهت عدم آسیب‌رسانی به بناهای تاریخی امضا کردند. برای آشنایی با این لایحه با یلدامدتور همراه باشید.

توجه جهانی به مقررات جنگ در بناهای تاریخی

در طول تاریخ صدمات شدیدی به میراث فرهنگی در جنگ وارد شده است. ضرورت نگهداری از میراث فرهنگی، تاریخی و طبیعی، در قبال صدمات ناشی از جنگ، امر جدی و ضروری است. رشد علمی و تکنولوژی باعث ایجاد ابزارآلات جنگی پیشرفته نیز شده است که بعد از جنگ‌های جهانی که خسارات زیادی را به بناهای تاریخی وارد کرده بود باعث ایجاد قوانینی در جهت محافظت از بناهای تاریخی در زمان جنگ در کشورها شد. در سال 1899 برای اولین بار کنواسیونی بین‌‌المللی را در جهت اصول و مقررات جنگ‌های زمینی و بمباران توسط نیروهای دریایی صراحتا اعلام کردند که تهاجم علیه آثار و بناهای تاریخی را مردود خواند. این کنوانسون در 3 ماده جای گرفت.

1- اعمال هرگونه عملیات نظامی علیه آثار و بناهای تاریخی، هنری، فرهنگی و مذهبی که جزو اموال میراث فرهنگی و معنوی مردم آن کشور تلقی می‌شود ممنوع است.

2- بهره‌بری از آثار و بناهای تاریخی در هر کشور جهت اهداف نظامی ممنوع است.

3- اقدامات تلافی جویانه و انتقامی علیه این آثار و بناها ممنوع است.

کنوانسیون 1954

در مقیاس جهانی نیز مفاد دیگری درباره‌ی جنگ نیز وجود دارد که از جمله‌ی آن پیمان 1935 واشینگتن است که به قوانین درباره‌ی جنگ در بناهای تاریخی پرداخته است. کنوانسیون 1954 لاهه در مورد حفاظت از میراث فرهنگی در زمان جنگ از کامل‌ترین و معتبرترین کنوانسین‌ها در مورد جنگ است که از طرف یونسکو و دولت هلند تشکیل شد. بر اساس این مفاد از سوی یونسکو تمامی عملکردهای کنوانسیون تدوین و تنظیم شد. این کنوانسیون شامل معاهده‌ی اصلی، آیین‌نامه‌ی اجرایی، یک پروتکل به همین نام و سه قطعنامه است که مجموع اصول و قواعد برای اهداف کنوانسیون را تشکیل می‌دهند.

پذیرش کنوانسیون

برای شرکت در کنفرانس از کلیه‌ی اعضای عضو یونسکو دعوت می‌شود. در این دعوت 86 کشور دعوت شده و 56 کشور شرکت کردند. 

امضای کنوانسین

حسب مفاد کنوانسیون 1954 کلیه‌ی کشورهایی که به کنفرانس دعوت شده بودند تا 31 دسامبر 1954 فرصت داشتند که پروتکل حفاظت از بناهای تاریخی در برابر صدمات ناشی از جنگ را امضا کنند که 50 کشور کنوانسیون و 40 کشور پروتکل را امضا کردند.

تصویب کنوانسین

تا مارس 1976 در حدود 68 سند تصویب به کنوانسیون به مدیر یونسکو تحویل داده شد و دیگر کشورها نیز به این کنوانسیون ملحق شدند. یونسکو به عنوان یک سازمان بین المللی در مراحل اجرایی کنوانسیون بسیار ضعیف است. که یکی از اشکالات کنوانسیون است که جای نقد و بررسی دارد. بررسی جغرافیایی نشان می‌دهد که اکثر اعضای کنوانسیون از کشورهای اروپایی بودند که توزیع جغرافیایی آن‌ها به شرح زیر است:

• اروپا 30 کشور
• عربستان 14 کشور 
• آفریقا 13 کشور
• آسیا و اقیانوسیه 10 کشور
• آمریکا 8 کشور

رسمیت کنوانسیون

طبق ماده‌ی 33 کنوانسیون 1954 سه ماه پس از تسلیم 5 سند مصوب قوت قانونی خواهد داشت و در شرایط اضطراری قبل یا بعد از جنگ در صورتی که از تصویب کم تر از سه ماه گذشته باشد قانون اجرایی خواهد شد. برای سهولت اجرای قوانین تمامی کشورها به عضویت یونسکو دربیایند.

دامنه‌ی شمول مقرارت اعضای متعهد

این کنوانسیون شامل مفاد متفاوتی است. اول این مفاد در زمان صلح معتبر بوده و و متعهدان باید در زمان جنگ اجرا کنند. کاربرد اصلی این کنوانسیون در زمانی است که اعلام جنگ می‌شود و با توجه به مفاد این کنوانسیون اگر طرفین یکی عضو بوده و دیگری نه کشور طرف قرارداد ملزم به رعایت مفاد خواهد بود. در صورتی که کشوری که اموال فرهنگی منقول شده از منطقه‌ی تحت اشغال را توقیف نموده باشد نمی‌تواند موارد را به عنوان غرامت جنگی ضبط نماید. در این میان سازمان ملل متحد در اجرای منشور مکلف است.

دامنه‌ی شمول به لحاظ سرزمین

سرزمینی که مورد اشغال نظامی شود حتی اگر مقاومت نظامی به عمل نیامده باشد شامل موارد کنوانسیون است. از کشورهایی که طرف قرارداد این کنوانسیون هستند تمامی عوامل اجرایی به مدیریت یونسکو خواهد بود.

دامنه‌ی شمول به لحاظ تعریف

در کنواسیون 1954 در مقام بیان تعریف اموال فرهنگی موضوع کنوانسیون منشا کشف و آفرینش اثر و مالکیت آن را مد نظر قرار نداده است و به منظور سهولت در اجرا و پرهیز از اختلافات ناشی از نظرات کارشناسی دو یا چند جانبه در خصوص منشا و مالکیت آثار در قلمروی مورد نظر قرار داده شده است. اهمیت این موضوع زمانی روشن می‌شود که با توجه به وسعت حوزه‌ی تمدن های قدیم، مبادلات تجاری و فرهنگی که در طی قرون گذشته اتفاق افتاده است و تغیرات که مخصوصا در جنگ جهانی اول و دوم افتاد و تاسیس کشورهای کوچک در حوزه‌ی تمدن‌های بزرگ سابق توجه شود.

روش اجرایی

در این بخش مجموعه نواقصی وجود دارد که در اجرای تعهدات باعث ایجاد مانع می‌شود. بند 1 و 2 طرف‌های عضو کنوانسیون درگیر جنگ که یکی تحت‌اشغال و دیگری اشغال‌گر است موظفند در حفظ اموال فرهنگی با یکدیگر همکاری کنند و کشور اشغال‌گر وظیفه‌ی مساعدت در این زمینه را دارد. هرچند که این بند زیاد قابل اجرا نیست ولی اگر از شخص ثالث و بی‌طرف از این سازمان کمک بخواهد تا حدودی قابل اجرا خواهد بود. شرایط لازم در خصوص حفاظت اموال فرهنگی دور بودن آن‌ها از اهداف بالقوه‌ی نظامی است.

کلام آخر

با توجه به آن‌چه که گفته شد میراث فرهنگی یک کشور هویت اصی آن است که باید قوانینی را در جهت حفظ و نگهداری این میراث انجام داد مخصوصا در زمان جنگ که بیشترین آسیب به بناهای تاریخی و اموال فرهنگی وارد می‌شود. همان طور که گفته شد این قوانین و مقرارات مقداری محدودیت اجرایی دارند. اما باید تمامی تدابیری جهت اجرای حکم در زمان جنگ برای متخلفین اندیشیده شود. شاید علت اصلی فقدان اجرایی این قوانین خوش‌بینی طرفین در زمان جنگ است. برای آشنایی با مرمت نگری با یلدامدتور بمانید.

دیدگاه‌ها