مسجد جامع زنجان مسجدی در قلب تاریخی شهر

مناسب برای کودکان بزرگسالان سالمندان

مدت زمان بازدید 1 تا 2 ساعت

بهترین فصل بهار تابستان پاییز زمستان

بازدید دارد

تاریخ ثبت ملی: 1342/02/10

شماره ثبت ملی: 1056

آدرس مسجد جامع زنجان: استان زنجان- زنجان- خیابان امام خمینی (ره)- ضلع جنوبی سبزه میدان

نام‌های دیگر مکان

  • مسجد و مدرسه سید
  • مسجد عبدالله میرزا دارا
  • مسجد دارا
  • مسجد سلطانی
  • مسجد جمعه

موقعیت جغرافیایی مسجد جامع زنجان

مسجد و مدرسه‌ی جامع، معروف به مسجد و مدرسه‌ی سید در قلب بافت تاریخی شهر زنجان قرار دارد. این مسجد در ضلع غربی با سرای قیصریه و از ضلع شرق به معبر موصوف به کوچه‌ی سید و از شمال با میدان قدیمی شهر یعنی سبزه میدان در ارتباط است.

سیر تاریخی و فرهنگی مسجد جامع زنجان

پرستشگاه‌ها، عبادتگاه‌ها و مساجد در سراسر ایران، در این قلمرو تاریخی که مردمانش از اعماق تاریخ تاکنون به یکتاپرستی شهره‌اند، بیانگر روح معنویت در ملتی است که پیوسته خالق هستی را اهورامزدا، اورمزد، پروردگار، آفریدگار و خداوند می‌خواندند.

زنجان گنجینه‌ای از آثار متعلق به پیش از تاریخ، دوران تاریخی و عصر شکوفایی تمدن ایرانی و اسلامی است و جای‌‌جای آن سرشار از مساجدی با معماری زیبا و گاه شگفت‌انگیز است.

مسجد جامع زنجان نماد هویت تاریخی و نمایشگاهی از اندیشه‌های انسان‌مدارانه و خیرخواهانه اهالی بود. شخصیت‌هایی که در روند تحولات تاریخی تاثیر زیادی داشته‌اند و نام نیک آن‌ها ماندگار است. در قدیم هر بیانیه‌ای که برای مردم ضرورت داشت در این مسجد خوانده می‌شد. همه، از فقیر و غنی، در کنار هم به نماز جماعت می‌ایستادند و اطلاعات و اخبار از این‌جا به سراسر شهر منتقل می‌شد.

مجموعه‌ی مسجد و مدرسه‌ی علمیه‌ی سید توسط عبدالله میرزا دارا؛ پسر یازدهم فتحعلی شاه قاجار و مرید آیت‌الله سید محمد مجتهد سردانی، در هنگام حکمرانی در زنجان در سال 1242 هجری قمری یعنی در قرن 13 هجری قمری احداث شده است. این مسجد مرکز تدریس، اقامه‌ی نماز و مراجعات مردمی مجتهد سردانی بوده است.

خاندان حسینی زنجانی از آن زمان تاکنون تولیت مسجد را برعهده دارند.

معماری مسجد جامع زنجان

هنر و معماری ایرانی عموما دارای مصرف و مفهوم دینی است و در وهله‌ی اول دارای تاثیر آسمانی و سحرآمیز است که در رابطه با آن، انسان در مسیر درک خداوند و قدرت الهی قرار می‌گیرد. مسجد جامع به عنوان محوری‌ترین عنصر کالبدی در بافت قدیمی شهر زنجان، یکی از عینی‌ترین نمودهای معماری سنتی زنجان است که به عنوان ستون فقرات در قلب تپنده‌ی شهر زنجان است.

در فضاهای داخلی شبستان‌های مسجد جامع زنجان گردش طاق‌نما‌ها در سطوح جانبی ایوان ماهرانه طراحی شده و از سایه‌روشن یا کنتراست فضا با پیش و پس اندام‌های آن تامین شده است. ایوان‌های چهارگانه‌ای که در چهار ضلع مسجد به شکل قرینه قرار گرفته‌اند بیشتر از هر چیزی در صحن مسجد جلوه‌گری می‌کنند. صحن مسجد همچون سایر مساجد چهار ایوانی به شکل مستطیل بنا شده و 48 متر طول و 36 متر عرض آن است. در ایوان‌های شرقی و غربی 116 حجره به شکل قرینه و در قسمت شمالی نیز 6 حجره جهت استفاده طلاب علوم دینی ساخته شده است.

این مجموعه‌ی تاریخی که در شمار بزرگ‌ترین و زیباترین مساجد و مدارس دینی زنجان است، یکی از بناهای ارزشمند بر اساس طرح مساجد چهار ایوانی است.در سطوح ایوان‌های شمالی و جنوبی تزئیناتی همچون خط بنایی و نگاره‌های گیاهی با تکنیک کاشی هفت‌رنگ به سبک هنری دوره‌ی قاجار و بیشتر با استفاده از رنگ‌های سیاه و زرد به چشم می‌خورد.

شبستان گنبددار فضایی به عرض 7 متر و 90 سانتی متر و طول 8 متر و نیم است که بدون واسطه در پشت ایوان جنوبی قرار گرفته است. بر فراز این شبستان گنبد عظیمی بر دیوارهای سنگین به ضخامت 20 متر و 30 سانتی متر استوار شده است.

 از نوار فوقانی کتیبه، تسمه‌کشی‌های تزئینی سقف آغاز شده و به نوبه‌ی خود به قسمتی از شمسه ختم می‌شود. اضلاع شرقی و غربی در این ایوان مزین به نقش‌های لچک و ترنج است و طبق معمول بناهای قاجار، رنگ‌های زرد و مشکی بر سایر رنگ‌ها چیره است. فیل‌پوش ایوان و سطوح جانبی دیوارها با نقوش اسلیمی و تکرار موتیوهای ترنجی زینت داده شده و آنچه بیشتر از همه جلوه‌گری می‌کند نقش سنبولیک با درخت زندگی در دو طرف ایوان است که یکی از موتیوهای شناخته شده در هنر ایرانی است.

گنبد این مسجد که از نوع دوجداره است و با کاشی‌های فیروزه‌ای پوشانده شده از گنبدهایی است که بدون گوشواره و فیل‌پوش برای دیوارهای چهارگانه‌ی ضخیم نشسته است در نوک بنای گنبد علامتی از برنز به شکل گوی گنجانده شده است. اوج استفاده از سبک‌های معماری و شیوه‌ی نوآوری‌های تزئینی در اجزا و ارکان مساجد به ‌خصوص مسجد جامع به ظهور رسیده و این مجموعه را در طول تاریخ خود به یکی از بناهای ارزشمند و زیبای هنر و معماری دوران قاجار تبدیل شده است.

دیدگاه‌ها

افزودن دیدگاه

هنوز دیدگاهی برای این محتوا درج نشده است. با درج دیدگاه خود، اولین نفر باشید!